No, na szczęście aż tak nie było... Za chwilę powieszę może już bez dodatkowej historii kolejne zdjęcie z tego miejsca. Już tak czysto dokumentacyjnie...

Tak więc nie wiadomo, czy należy dawać pełną wiarę we wszystkie ustalenia pana posła. Ale to może nie jest już tak bardzo istotne...

Ale i w tej poselskiej relacji są nieścisłości i to dość istotne. Cerkiew wybudowano nie w 1809, tylko kilka lat później. I na początku z pewnością nie była filią parafii w Tyrawie Wołoskiej a w Leszczawie Górnej a potem w Krecowie.

Tak więc to, co w tle widać miało być pierwotnie jako kościół budowane, ale jeszcze w trakcie budowy przekształciło się w cerkiew.

Cytuję: "Na podstawie zgromadzonych cerkiewnych dokumentów wsi Kużmina, w celu interpelacji w Sejmie, zbadałem dzieje tej świątyni. W 1807 roku dziedzic Kuźminy, Adam Kowalski, ożeniony z sierotą po kapłanie greckokatolickim, rozpoczął budowę polskiego kościoła w Kuźminie, która w tym czasie była zamieszkana w przewadze przez ludność polską. Jednak po zbudowaniu ścian kościoła daremnie oczekiwał na obiecaną pomoc finansową od swoich polskich parafian. Pokłóciwszy się z "kościelnym" komitetem, zwrócił się on do grekokatolickiego proboszcza Tyrawy Wołoskiej z propozycją, aby w oparciu o materialne zasoby parafii Tyrawa i ukrainskich mieszkańców Kuźminy, ukończyć budowę Domu Bożego, już jako cerkwi. Zobowiązał się przy tym zapisać plac wraz z budynkiem na rzecz parafii w Tyrawie Wołoskiej, jako cerkiew filialną. Doszło do porozumienia, dokończono budowę i poświęcono cerkiew, a pan Kowalski, dotrzymując słowa, przepisał własnośc placu i budynku. To stało się 17 lutego 1809 roku"

Ciekawostką jaka się w dochodzeniu Nawrockiego pojawia jest geneza świątyni, co rzuca nieco dodatkowego światła na cały konflikt, czy też dodaje mu dodatkowego smaczku.

Ale wracając do historii - miałem jeszcze opowiedzieć o śledztwie przeprowadzonym przez Stepana Nawrockiego - ukraińskiego posła do Sejmu. Podaje on liczby ofiar wraz z ich nazwiskami, mówi o dwóch zabitych Ukraińcach, ale podaje inne nazwiska niż w innych relacjach, mówi też o trzecim, pobitym tak dotkliwie, że zmarł następnego dnia w szpitalu. Ciężko dziś dojść ile tych ofiar było i ilu ludzi trafiło później do więzień. Nie jest też jasne, co się później działo ze świątynią, bo jedni mówią, że została przez rzymskich katolików przejęta, inni, że opieczętowana i zamknięta, jeszcze inna, że klucze wróciły do unitów.

Crnimo - dzięki za propozycję noclegu. Dobrych ludzi na trasie nigdy dość :) Ale póki wciąż jeszcze nie ma tam Turnickiego Parku Narodowego, to schronienia dostarczają mi lasy, wody do mycia strumienie a do picia liczne źródła. Wolałbym tego nie zamieniać na dach nad głową, póki tylko się da...

Małgosiu - dwie osoby zabite, kilka rannych i jeszcze więcej pobitych później to mało?

Andres - podróże kształcą, rzecz to znana od dawien dawna. Więcej kształcą jak się zaczepia ludzi i z nimi rozmawia, bo to nieczęsto daje może gotowe nowe historie, ale często inspirację do dalszych poszukiwań, szperania po książkach, internecie, pytania tych, co mogą wiedzieć więcej, wreszcze uwrażliwienia na nowe wiadomości. Bo jak się gdzieś było, to się później z większą dla danego miejsca uwagą nastawia ucha i oka na wszystko, co z tym miejscem związane. Do znanych już rzeczy dodaje się nowe i tak to działa. A nie siedzieć mi tu cicho proszę, jeno głos zabierać, bom ja sam świata ciekaw...

Potem były przesłuchania i pałowanie mieszkańców Kuźminy przez żandarmerię oraz dochodzenie przeprowadzone przez ukraińskiego posła na Sejm Rzeczypospolitej - przemyskiego adwokata Stepana Nawrockiego. Ale o tym w późniejszym terminie...

Wywiązała się zażarta walka, która trwała od rana aż do popołudnia, kiedy to przybyły oddziały żandarmerii z Chyrowa, Dobromila i Lwowa. Dwa autobusy żandarmów szybko rozprawiły się ze słabo uzbrojoną młodzieżą ukraińską. W efekcie starcia zginęło dwóch Ukraińców a po stronie polskiej był jeden zabity i czterech rannych.

Wieść o tym szybko się rozeszła po okolicznych wioskach i w przeciągu jednej nocy zmobilizowała się młodzież i pod dowództwem byłego chorążego Ukraińskiej Armi Halickiej natarła na strzelców.

Po mszy jednak kluczy nie oddał, dlatego proboszcz grekokatolickiej parafii w Krecowie Mykoła Dobrianski zdziwił się niepomiernie, kiedy w Zielone Świątki doprowadził procesję do Kuźminy i zastał drzwi do cerkwi zamknięte na cztery spusty, zaś wyposażenie liturgiczne leżało porozrzucane na trawie przed świątynią. Na wszelki wypadek drzwi strzegli uzbrojeni strzelcy...

W niedzielę poprzedzającą poniedziałkowe Zielone Świątki proboszcz rzymskiej parafii w Tyrawie Wołoskiej poprosił opiekuna cerkwi w Kuźminie o klucze do świątyni, jak zresztą pewnie nieraz czynił w przeszłości, chcąc odprawić mszę we wsi.

Relacje te są sprzeczne co do roku zdarzenia, niektóre podają 1938, inne 1939 rok, ale wątpliwości nie ma co do tego, że zdarzyło się to w Zielone Świątki. A było według świadków/uczestników wydarzeń tak...

Nie udało mi się dotrzeć do polskich relacji na temat tej potyczki, dysponuję samymi relacjami ukraińskich mieszkańców okolicznych wsi, więc można zarzucić relacji, że będzie stronnicza. Ale cóż...

Jak zaznaczyłem w opisie historia będzie dotyczyć kolejnego przypadku bitwy o cerkiew/kościół/kaplicę. Z tym, że o ile poprzednie przypadki były nieco humorystyczne, to tutaj raczej nie na żarty się bito...

Żeby nie było, że słowa nie dotrzymuję. Nie ma mnie jutro i pojutrze, więc wypada dziś dokończyć - no to dzieła...

Dziękuję, że zaglądacie. Dokończę z pewnością. Mam nadzieję, że już w przyszłym tygodniu. I może jeszcze dołączę kolejne zdjęcie z tego miejsca...

Będzie ciąg dalszy, będzie, ale na razie jakoś mi zupełnie odeszła wena na opowieści...

Kurde, jak niewiarygodnie smutno może być z powodu odejścia człowieka, którego się właściwie nie znało...

Tutaj nie było wcale tak trudno, bo cały cmentarz w tym miejscu to właściwie chyba jeden, bądź dwa rzędy nagrobków tych żołnierzy. Właściwy cmentarz znajduje się nieco dalej. Więc kombinowanie było w stronę nie tyle jak się pozbyć czegoś zbędnego, tylko jak zmieścić w kadrze nagrobek i samą cerkiew. Myślę, że może pokażę jeszcze jedno zdjęcie z tego miejsca, gdzie będzie widać że wokół pusty plac porośnięty trawą...

Wrócimy i do historii, bo mimo, że smutna to jest ciekawa, ale chyba nie dzisiaj. Jakoś jestem przybity informacją o śmierci Andrzeja Babika. Dużo się uczyłem z jego komentarzy, z jego zdjęć...

Fmagik - zgadza się - wymordowano tam przecież tylu ludzi. Katyń, Kazachstan, łagry, okrutna rzeź na Wołyniu. Tych miejsc znaczonych krwią niewinnych ludzi jest tyle... Ale zawsze niezręcznie mi się na te tematy rozmawia, bo łatwo i szybko dochodzi do zacietrzewienia, licytowania się na liczby ofiar i temu podobne...

... i jak to wszystko, com zebrał w tej sprawie przeczytałem, to trochę odechciew mi się dalej pisać...

Spojrzenie zamierzone - bo historia zmierzać będzie pomału, ku temu, co lekko rozmyte widać w tle, czyli dawnej cerkwi p.w. św. Dymitra...

Co ciekawe nieraz repatriowano do USRR tych samych Ukraińców, którzy po przyjeździe na Ukrainę, zgłaszali się do tamtejszych punktów przesiedleńczych i podawali za Polaków. Jako Polacy wracali do swych wiosek.

Z tym, że to już w późniejszym terminie, bo inne obowiązki wzywają :)

Tak - ale żeby lepiej zrozumieć to, co się działo będziemy musieli się cofnąć jeszcze trochę w czasie. A konkretnie do roku 1938, lub 1939, bo relacje w tej materii są sprzeczne...

Tak. Co gorsza te marcowe "akcje", poprzedzone paroma podobnymi lutowymi w dalej na zachód położonych rejonach i kontynuowane w kwietniu w rejonie Bachowa, Brzuski i Sufczyny miały być prawdopodobnie metodą na zastraszenie Ukraińców, żeby nakłonić ich do wzięcia udziału w poprzedzających akcję Wisła, niby dobrowolnych wysiedleniach na Ukrainę rozpoczętych już w 1944 roku, które załamywały się, mimo intensywnych działań władz...

Rano przyjechali prowadzić śledztwo milicjanci z... Krasiczyna. W śledczych Sofija z przerażeniem rozpoznała swoich katów z poprzedniego dnia. Rodzina zabrała ją stamtąd następnego dnia, ale mimo leczenia szpitalnego zmarła od ran i odmrożeń...

5 marca funkcjonariusze MO z Krasiczyna oraz kilku mieszkańców okolicznych wsi napadło na plebanię greckokatolickiego księdza Stepana Kopysteńskiego. Zabito żonę księdza i jego córkę i jeszcze paru mieszkańców wsi. Według różnych źródeł zamordowano tego dnia od 12 do 17 osób. Wyprowadzono je na skarpę nad miejscem gdzie w dzień święta Jordanu dokonywano corocznie poświęcenia wody. Tam zostały zabite a ciała zrzucono do rzeki. Druga córka księdza, Sofija, ranna i przywalona ciałami zamordowanych przeleżała tam do rana...

W okolicy mają w tym czasie miejsce napaści na cywilną ludność ukraińską. Historia Pawłokomy (3 marca) jest bardziej znana, więc wspomnę tu o pobliskich Olszanach.

Pracuję z dziewczyną z Łemków - podpytam ją jeszcze o szczegóły :) A wracając do opowieści z terenu Pogórza Przemyskiego to cofniemy się teraz do marca 1945 roku...

Zresztą na terenie, o którym opowiadam też nie mieszkali Łemkowie. To Pogórze Przemyskie a nie Beskid Niski.

Telegraf - nigdzie nie napisałem, że po drugiej stronie granicy byli Łemkowie. Ci według mego stanu wiedzy raczej w naszych obecnych granicach i częściowo chyba również na Słowacji...

2 listopada 1945 roku sotnia UPA pod dowództwem "Hromenki" atakuje wieś. Ginie 11 osób narodowości polskiej. 4 zostają ranne...

Wojna skończyła się już kilka miesięcy temu . Ale nie na tym terenie.

No dobrze, ale trochę nas dygresje odsunęły od miejsca na obrazku. Cofnijmy się do listopada 1945 roku...

Owszem okrutne, ale komuniści nigdzie na świecie to nie są baranki :)

Rozmawiałem z takimi wysiedlonymi, jako dzieci - obecnie mieszkają na Mazurach. Nie znają już języka ukraińskiego, chrzczeni w cerkwi, pozostałe sakramenty przyjmowali już w kościele rzymskim. Sami nie do końca wiedzą kim właściwie dziś są. Takich jest niemało i o to własnie władzom chodziło.

Zgładzić, to by było ludobójstwo. Trudno by było w obliczu opinii międzynarodowej chodzić w glorii zwycięzców faszyzmu i jednocześnie w tak oczywisty i widoczny sposób stosować metody faszystowskie. A przesiedleni - owszem jednoczyli się, ale po pierwsze stanowili małe izolowane grupki, po drugie zostali odcięci od jednego z najważniejszych źródeł ukraińskiego patriotyzmu a często nacjonalizmu, jakim była cerkiew greckokatolicka.

Trzeba było te 140 tysięcy ludzi rozdzielić tak, żeby nigdzie nie stanowili więcej niż 10-15% ludności, do tego najlepiej było na wstępie przypiąć łatkę "banderowców", żeby ludzie w miejscu przesiedlenia mieli na nich oko. Rozproszyć żywioł, zneutralizować, sprawić, żeby bezboleśnie wtopił się w możliwie maksymalnie zunifikowane społeczeństwo.

Wydaje mi się, że UPA posłużyło władzom wczesnego PRL-u jako bardzo wygodny pretekst do uporania się z problemem niepokornej ukraińskiej mniejszości w Polsce.

Jagger - z tym przerabianiem przez ubeków cerkwi na kościoły to bym nie szarżował. Na zapałki, to już prędzej.

Moim zdaniem chodziło o coś więcej niż zniszczenie UPA.

A jeśli chodzi o Łemków, to dopóki nie zaczęły się wysiedlenia, wcale się do UPA nie garnęli...

Małgosiu - na dzisiejszej Ukrainie góry nie mniejsze niż u nas, a NKWD poradziło sobie bardzo szybko i to bez wysiedleń (wyjąwszy bezpośrednią strefę przygraniczną).

No więc to jest oficjalna wersja propagandowa komunistów - wywieźć ludność, żeby bandy straciły oparcie w miejscowych (i nie chodzi tu tylko o żywność, ale też o sieć wywiadowczą, przewodników w terenie oraz samych członków oddziałów samoobrony, którzy nieraz nie będąc członkami oddziałów UPA stawiali się na pojedyncze akcje, po czym wracali do swych chałup.

A wracając do tematu, to nie można nie zauważyć tego, że rozpoczęcie wywózki ludności popchnęło do walki zbrojnej tych, którzy do tej pory siedzieli spokojnie w domach.

I ja się cieszę, kiedy znów Was widzę. :)

Gdyby użyć całych tych sił wojskowych, które były skierowane do "logistycznej obsługi" akcji Wisła, bezpośrednio do walki z UPA - z samej tylko olbrzymiej dysproporcji sił, nawet uwzględniając problematyczny, górski teren to jestem przekonany, że UPA nie miała by szans.

No więc właśnie to jest kwestia dyskusyjna. Bo jak pokazuje praktyka z drugiej strony granicy można w miarę szybko poradzić sobie z ukraińską partyzantką bez wywożenia całego zaplecza.

Czemu więc wywożą Ukraińców z miejsca, w którym Ci żyją od wieków?

Giną bo osłaniają, bądź biorą bezpośredni udział w deportacji miejscowej ludności na tzw. ziemie odzyskane. Ludność ukraińska broni się przed tym wszelkimi metodami, w tym sięgając po broń w ramach zorganizowanych oddziałów samoobrony, bądź też wstępując do UPA.

Czemu ginie kapitan i inni żołnierze z dwóch pułków piechoty Wojska Polskiego?

W 1947 roku kapitan Wasilewski i kilku jego żołnierzy, ginie w starciu z oddziałami UPA.

No więc dobrze przewrotnie zacznijmy od końca...

Derianek - tę opowieść można i od końca. Zresztą jak wiele innych. :)

No dobrze - na początku było Słowo...

Taaa, ani UPA ani WP wtedy nie było...

Rstag - będzie, tylko się zastanawiam od czego zacząć...

Jest 1947. Proszę się dobrze przypatrzeć.

Komenta można, nawet trzeba :)