Malta, Republika Malty, Repubblika ta' Malta, Republic of Malta, wyspiarskie państwo położone na Morzu Śródziemnym, na południe od Sycylii, obejmuje trzy wyspy: Malta, Ghawdex (Gozo) i Kemmuna (Comino). Powierzchnia 316 km2.
Stolica Valletta. Większe miasta: Birkirbara, Quormi, Hamrun, Sliema.
Język urzędowy: maltański, w użyciu też język angielski.
Jednostka monetarna 1 lira maltańska = 100 centymów = 1000 milów.
Ludność 398,5 tys. mieszkańców (2005). Przyrost naturalny: 0,42‰ (2005). Analfabetyzm: 7%. Skład etniczny: Maltańczycy (95,7%), Brytyjczycy (2,1%).
Religia: katolicy (97,3%), anglikanie (1,2%). Średnia długość życia: mężczyźni 77 lat, kobiety 81 lat (2005).
Warunki naturalne
Wyspy są wierzchołkami wapiennego masywu o wysokości sięgającej 245 m n.p.m., rozczłonkowanego głębokimi zatokami i dolinami. Wskutek nadmiernego wypasu i erozji naturalna roślinność (makia) występuje w niewielu miejscach. Świat zwierzęcy reprezentują nieliczne gatunki małych ssaków: jeży, ryjówek, nietoperzy, spotyka się natomiast wiele gatunków ptaków, Malta leży bowiem na trasie ptasich wędrówek pomiędzy Europą i Afryką.
Klimat śródziemnomorski, średnia temperatura powietrza dla stolicy kraju wynosi: w styczniu 13°C, w lipcu 26°C, suma roczna opadów 578 mm. Z powodu bardzo rzadkich i niewielkich opadów występuje deficyt słodkiej wody i niezbędne jest jej odsalanie.
Historia
W starożytności dzisiejsza Malta nosiła nazwę Melita. Ok. 1400 p.n.e. założyli tu swe osiedla Fenicjanie, ok. 700 p.n.e. wyspę podbili Grecy. W V w. p.n.e. opanowana przez Kartagińczyków, od 218 p.n.e. pod władzą Rzymian. W V w. n.e. przez wyspę przeszły najazdy Wandalów i Ostrogotów, w 533 wcielona do Bizancjum, od 870 znalazła się pod rządami Arabów. W 1091 podbita przez Normanów, później przyłączona do księstwa, następnie Królestwa Sycylii.
W 1530 cesarz Karol V przekazał wyspę jako lenno wydalonemu z Rodos zakonowi Joannitów, który miał walczyć z Turkami. W maju 1565 Turcy zaatakowali wyspę 30-tys. armią. Zakonnikom dysponującym zaledwie 9 tys. żołnierzy udało się odeprzeć atak. Dla uczczenia zwycięstwa nowo powstałą stolicę Malty nazwano imieniem wielkiego mistrza, który dowodził wojskami zakonu w tej bitwie, Jean'a Parisot de la Valette.
W 1798 flota francuska Napoleona Bonapartego zaatakowała i zdobyła wyspę. W 1800 wojska angielskie, po dwóch miesiącach oblężenia, wyparły Francuzów. Uczestnicy kongresu wiedeńskiego w 1815 przyznali Maltę Wielkiej Brytanii. Od tego czasu wyspa stała się brytyjską bazą morską na Morzu Śródziemnym, odgrywając doniosłą rolę strategiczną podczas obu wojen światowych.
1947 Maltę uzyskała autonomię wewnętrzną, 1963 proklamowano powstanie Państwa Maltańskiego, 1964 Malta uzyskała całkowitą niepodległość jako członek brytyjskiej Wspólnoty Narodów. Podpisano układ obronny z Wielką Brytanią, który zezwalał na utrzymanie na Malcie brytyjskich baz wojskowych. W 1967 zerwano układ z Wielką Brytanią i dopiero w 1971 udało się wynegocjować prowizoryczne porozumienie. Od tego czasu Malta ogranicza działalność brytyjskich baz wojskowych na swoim terenie, zgodnie z prowadzoną polityką nieangażowania się. W 1974 proklamowano powstanie Republiki Malty. W 1999 prezydentem Malty został Guido de Marco. 2002 na szczycie Unii Europejskiej w Kopenhadze kraj otrzymał formalne zaproszenie do członkostwa w strukturach organizacji. W referendum ogólnonarodowym w 2003 Maltańczycy wyrazili poparcie dla przystąpienia Malty do UE, oficjalne przystąpienie do struktur europejskich nastąpiło 1 maja 2004. W wyniku przeprowadzonych w tym samym roku wyborów, stanowisko głowy państwa objął Edward Fenech Adami, a na czele rządu stanął Lawrence Gonzi.
2005 Malta ratyfikowała konstytucję UE.
Ustrój polityczny
Republika wielopartyjna z jednoizbowym parlamentem – Izbą Deputowanych (65 miejsc) wybieraną w głosowaniu powszechnym na okres pięciu lat. Głową państwa jest prezydent powoływany przez parlament na 5-letnią kadencję. Posiada on uprawnienie wyboru, spośród składu parlamentu, premiera i członków rady ministrów; zwyczajowo na stanowisko premiera powoływany jest lider większości parlamentarnej.
Gospodarka
Gospodarka związana jest głównie z morzem. Coraz większego znaczenia nabiera przemysł lekki. Rolnictwo na Malcie ogranicza się do tarasowych zboczy i nawadnianych nizin. Uprawia się głównie zboża, warzywa, owoce cytrusowe. Hodowla obejmuje bydło i kozy.
Głównym źródłem dewiz jest dobrze rozwinięta turystyka międzynarodowa. Dochód narodowy 18 200 USD na 1 mieszkańca (2004). Inflacja: 2,9% (2004). Struktura zatrudnienia: usługi – 71%, przemysł – 24%, rolnictwo – 5%. Handel zagraniczny: eksportuje się głównie maszyny, samochody, odzież, obuwie, półfabrykaty, natomiast importuje się maszyny, samochody, półprodukty, artykuły żywnościowe. Głównymi partnerami handlowymi są Włochy, Niemcy i Wielka Brytania. Obroty z zagranicą w 2004 wyniosły – eksport: 2,625 mld USD, import: 3,407 mld USD. to tak z lotu ptaka :)
typowo wieczorny gniot
Malta, Republika Malty, Repubblika ta' Malta, Republic of Malta, wyspiarskie państwo położone na Morzu Śródziemnym, na południe od Sycylii, obejmuje trzy wyspy: Malta, Ghawdex (Gozo) i Kemmuna (Comino). Powierzchnia 316 km2. Stolica Valletta. Większe miasta: Birkirbara, Quormi, Hamrun, Sliema. Język urzędowy: maltański, w użyciu też język angielski. Jednostka monetarna 1 lira maltańska = 100 centymów = 1000 milów. Ludność 398,5 tys. mieszkańców (2005). Przyrost naturalny: 0,42‰ (2005). Analfabetyzm: 7%. Skład etniczny: Maltańczycy (95,7%), Brytyjczycy (2,1%). Religia: katolicy (97,3%), anglikanie (1,2%). Średnia długość życia: mężczyźni 77 lat, kobiety 81 lat (2005). Warunki naturalne Wyspy są wierzchołkami wapiennego masywu o wysokości sięgającej 245 m n.p.m., rozczłonkowanego głębokimi zatokami i dolinami. Wskutek nadmiernego wypasu i erozji naturalna roślinność (makia) występuje w niewielu miejscach. Świat zwierzęcy reprezentują nieliczne gatunki małych ssaków: jeży, ryjówek, nietoperzy, spotyka się natomiast wiele gatunków ptaków, Malta leży bowiem na trasie ptasich wędrówek pomiędzy Europą i Afryką. Klimat śródziemnomorski, średnia temperatura powietrza dla stolicy kraju wynosi: w styczniu 13°C, w lipcu 26°C, suma roczna opadów 578 mm. Z powodu bardzo rzadkich i niewielkich opadów występuje deficyt słodkiej wody i niezbędne jest jej odsalanie. Historia W starożytności dzisiejsza Malta nosiła nazwę Melita. Ok. 1400 p.n.e. założyli tu swe osiedla Fenicjanie, ok. 700 p.n.e. wyspę podbili Grecy. W V w. p.n.e. opanowana przez Kartagińczyków, od 218 p.n.e. pod władzą Rzymian. W V w. n.e. przez wyspę przeszły najazdy Wandalów i Ostrogotów, w 533 wcielona do Bizancjum, od 870 znalazła się pod rządami Arabów. W 1091 podbita przez Normanów, później przyłączona do księstwa, następnie Królestwa Sycylii. W 1530 cesarz Karol V przekazał wyspę jako lenno wydalonemu z Rodos zakonowi Joannitów, który miał walczyć z Turkami. W maju 1565 Turcy zaatakowali wyspę 30-tys. armią. Zakonnikom dysponującym zaledwie 9 tys. żołnierzy udało się odeprzeć atak. Dla uczczenia zwycięstwa nowo powstałą stolicę Malty nazwano imieniem wielkiego mistrza, który dowodził wojskami zakonu w tej bitwie, Jean'a Parisot de la Valette. W 1798 flota francuska Napoleona Bonapartego zaatakowała i zdobyła wyspę. W 1800 wojska angielskie, po dwóch miesiącach oblężenia, wyparły Francuzów. Uczestnicy kongresu wiedeńskiego w 1815 przyznali Maltę Wielkiej Brytanii. Od tego czasu wyspa stała się brytyjską bazą morską na Morzu Śródziemnym, odgrywając doniosłą rolę strategiczną podczas obu wojen światowych. 1947 Maltę uzyskała autonomię wewnętrzną, 1963 proklamowano powstanie Państwa Maltańskiego, 1964 Malta uzyskała całkowitą niepodległość jako członek brytyjskiej Wspólnoty Narodów. Podpisano układ obronny z Wielką Brytanią, który zezwalał na utrzymanie na Malcie brytyjskich baz wojskowych. W 1967 zerwano układ z Wielką Brytanią i dopiero w 1971 udało się wynegocjować prowizoryczne porozumienie. Od tego czasu Malta ogranicza działalność brytyjskich baz wojskowych na swoim terenie, zgodnie z prowadzoną polityką nieangażowania się. W 1974 proklamowano powstanie Republiki Malty. W 1999 prezydentem Malty został Guido de Marco. 2002 na szczycie Unii Europejskiej w Kopenhadze kraj otrzymał formalne zaproszenie do członkostwa w strukturach organizacji. W referendum ogólnonarodowym w 2003 Maltańczycy wyrazili poparcie dla przystąpienia Malty do UE, oficjalne przystąpienie do struktur europejskich nastąpiło 1 maja 2004. W wyniku przeprowadzonych w tym samym roku wyborów, stanowisko głowy państwa objął Edward Fenech Adami, a na czele rządu stanął Lawrence Gonzi. 2005 Malta ratyfikowała konstytucję UE. Ustrój polityczny Republika wielopartyjna z jednoizbowym parlamentem – Izbą Deputowanych (65 miejsc) wybieraną w głosowaniu powszechnym na okres pięciu lat. Głową państwa jest prezydent powoływany przez parlament na 5-letnią kadencję. Posiada on uprawnienie wyboru, spośród składu parlamentu, premiera i członków rady ministrów; zwyczajowo na stanowisko premiera powoływany jest lider większości parlamentarnej. Gospodarka Gospodarka związana jest głównie z morzem. Coraz większego znaczenia nabiera przemysł lekki. Rolnictwo na Malcie ogranicza się do tarasowych zboczy i nawadnianych nizin. Uprawia się głównie zboża, warzywa, owoce cytrusowe. Hodowla obejmuje bydło i kozy. Głównym źródłem dewiz jest dobrze rozwinięta turystyka międzynarodowa. Dochód narodowy 18 200 USD na 1 mieszkańca (2004). Inflacja: 2,9% (2004). Struktura zatrudnienia: usługi – 71%, przemysł – 24%, rolnictwo – 5%. Handel zagraniczny: eksportuje się głównie maszyny, samochody, odzież, obuwie, półfabrykaty, natomiast importuje się maszyny, samochody, półprodukty, artykuły żywnościowe. Głównymi partnerami handlowymi są Włochy, Niemcy i Wielka Brytania. Obroty z zagranicą w 2004 wyniosły – eksport: 2,625 mld USD, import: 3,407 mld USD. to tak z lotu ptaka :)
gniot